Δευτέρα 11 Δεκεμβρίου 2006

Τη Μπάλα στην Εξέδρα

Ποιος είναι ο βασικός κρίκος της αλυσίδας, το κρίσιμο σημείο αφετηρίας, που πρέπει να τραβήξουμε για να ξεκινήσει μια θετική αλυσιδωτή αντίδραση στα πανεπιστήμια και να γίνει ‘επιδημία’ ο μετασχηματισμός τους;

Στο παρελθόν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ λανθασμένα ξεκίνησαν από τις εισαγωγικές εξετάσεις. Τώρα η κυβέρνηση νομίζει ότι μπορεί να βάλει εκ των άνω όλα τα πόδια στο ίδιο παπούτσι, μ’ έναν κατάλογο κατά κανόνα χρήσιμων ιδεών αλλά που δεν μπορούν όμως με τίποτα να μεταβάλουν ένα περίπλοκο αδρανές σύστημα όπως είναι το πανεπιστημιακό. Η είσοδος «απ’ έξω» ιδιωτών ανταγωνιστών υψηλής ποιότητας θα μπορούσε να βάλει το σύστημα σε κίνηση αλλά αποτελεί ουτοπία σ’ έναν τομέα όπου αποτυγχάνουν οι αγορές, όπως δείχνει η παγκόσμια εμπειρία.

Η γνώμη μου είναι ότι όταν δεν υπάρχουν κανονικές αγορές πρέπει να δημιουργήσουμε sui generis ρυθμισμένες δημόσιες ή ημιδημόσιες ‘αγορές’ σε χώρους κοινωνικής ευθύνης. Το κράτος αποδεσμεύει τα δημόσια πανεπιστήμια από την άμεση επικράτειά του, τους παραχωρεί πλήρη χρηματοοικονομική αυτονομία, τα υποχρεώνει να αναζητήσουν μόνα τους σύγχρονο μάνατζμεντ, διεγείρει μεταξύ τους έναν ανταγωνισμό ποιότητας και συνδέει με τρίχρονα προγραμματικά συμβόλαια την αυξημένη δημόσια χρηματοδότηση με μετρήσιμα αποτελέσματα στη διδασκαλία και την έρευνα και στάνταρτ ποιότητας. Τα ιδρύματα που ξεπερνούν το μέσο στάνταρτ ποιότητας ή που επιτυγχάνουν επίπεδα αριστείας θα παίρνουν έξτρα κεφάλαια, θα δίνουν καλύτερους μισθούς, θα απολαμβάνουν δημόσια ηθική αναγνώριση και πολύ μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων.

Τα πανεπιστήμια μπορούν να αναζητήσουν και δικούς τους συμπληρωματικούς πόρους από διαφορετικές πηγές με σεβασμό στην ακαδημαϊκή ανεξαρτησία τους. Δηλαδή τα δημόσια πανεπιστήμια θα λειτουργούν σαν να είναι μη κρατικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα σε μια ιδιόρρυθμη αγορά. Αυτή η μεταρρύθμιση εισάγει έναν παράγοντα αλλαγής, μια νέα ανάγκη που μεταβάλλει τα κίνητρα, υποχρεώνει όλα τα υποσυστήματα να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα για να ‘επιζήσουν’ και να ευδοκιμήσουν.

Σ’ αυτή τη βάση, «Χρήμα συν Μεταρρύθμιση», μπορούσε κατά τη γνώμη μου να υπάρξει ευρύτατη κοινωνική και πολιτική συναίνεση και μόνο τότε η αλλαγή του άρθρου 16 δε θα δημιουργεί το αίσθημα της εγκατάλειψης των δημόσιων πανεπιστημίων στην υποχρηματοδότηση, την κρατικίστικη, γραφειοκρατική και συντεχνιακή αποδιάρθρωση. Η αλλαγή του άρθρου 16 πρέπει να προβλέπει αυτόν τον αυτόνομο ιδιαίτερο τύπο των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων απελευθερωμένων από το δημόσιο λογιστικό και τη δυνατότητα ίδρυσης νέων, μη κρατικών μη κερδοσκοπικών με τα ίδια πιστοποιημένα στάνταρτ ποιότητας. Εάν δεν υπάρξει αυτή η ευρύτατη πολιτική συμφωνία το ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να αφήσει τη διαχείριση της αλλαγής του άρθρου 16 στην επόμενη βουλή με την υποχρεωτική ψήφο των 180 βουλευτών. Φοβούμαι πάντως ότι το πολιτικό σύστημα ανίκανο να πετύχει τη μεταρρύθμιση πετά την μπάλα στην εξέδρα με το άρθρο 16, όπως κάνει σ΄ όλα τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα.