Φοβάσαι τον κίνδυνο μιας νέας Βουλής με αντιμνημονιακό κυρίαρχο λόγο και με τα άκρα ενισχυμένα (βλέπε Καμμένο, Χρυσή Αυγή); Μήπως αυτός θα είναι ο “προθάλαμος” για ανεξέλεγκτη χρεοκοπία ή επιστροφή στη δραχμή;
Φοβόμουνα όταν οι πολλοί έτρεχαν με μέθη και ευφορία στην εποχή της φούσκας. Και θέλω να είμαι άφοβος όταν οι πολλοί πανικόβλητοι το βάζουν στα πόδια στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Όμως τελικά ο φόβος φυλά τα έρημα. Οι φόβοι μου πάντως έχουν μετατοπιστεί.
Σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές;
Ναι, πολλά χρόνια πριν έβγαζα προειδοποιητικές κραυγές κινδύνου για τον επερχόμενο συγχρονισμό όλων των δαιμόνων της ελληνικής οικονομίας. Τώρα οι φόβοι μου πάνε πέρα κι από τον κίνδυνο μιας κατακερματισμένης Βουλής του χάους και της ακυβερνησίας. Πρέπει να σκεφτόμαστε αν υπάρχουν οι κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις που θα βγάλουν τη χώρα από την κρίση προς ένα νέο εθνικό αναπτυξιακό πρότυπο. Η φούσκα διαμόρφωσε τη δική της κοινωνική και πολιτική διάταξη που εμπλέκει και τους “πάνω” και τους “κάτω”, από την αριστέρα μέχρι τη δεξιά. Λογαριάζω μια κατάσταση που οι “πάνω” δεν μπορούν και οι “κάτω” δε θέλουν για να θυμηθούμε την κλασσική φράση του Λένιν. Αν δεν υπάρχουν διαθέσιμες αυτές οι δυνάμεις μπορεί να αναδημιουργούνται εν τω γίγνεσθαι.
Αυτό αφορά και στο ΠΑΣΟΚ;
Τους πάντες. Το ΠΑΣΟΚ για να αντέξει, να αντιστοιχηθεί με νέες δυνάμεις και να υπερβεί τη γενικευμένη κρίση εκπροσώπησης πρέπει να μετεξελιχθεί σε μια Νέα Κεντροαριστερά που συναντιέται με το δυναμικό ενός κοινωνικού μεταρρυθμισμού που ξεπερνά θετικά τα μεταπολιτευτικά δεδομένα τόσο της Πασοκικής όσο και της παραδοσιακής Αριστεράς. Αν θέλει να ανανεώσει τα παραδοσιακά ερείσματά του στους συνταξιούχους ή στους δημόσιους υπαλλήλους πρέπει να δώσει προβάδισμα σε μια νέα κοινωνική συμμαχία του κόσμου της εργασίας, της επιστήμης και του πολιτισμού με εκείνες του ανερχόμενου παραγωγικού και εξωστρεφούς “επιχειρείν”, με την Ελλάδα των παραγωγών και των δημιουργών, με το νέο πατριωτισμό του Made in Greece.
Κάποιοι μιλούν για ριζοσπαστικές λύσεις για παράδειγμα για δέσμευση των κομμάτων η επόμενη Βουλή να είναι αναθεωρητική ώστε να γίνουν βαθιές αλλαγές και το πολιτικό σύστημα να λυτρωθεί. Συμφωνείς;
Σωστό, αλλά να μη βλέπουν την πραγματικότητα με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω. Το θεμελιώδες ελληνικό ζήτημα είναι ότι η στενή παραγωγική βάση και το γερασμένο δημογραφικό προφίλ της χώρας δεν μπορούν να στηρίξουν την υπερκείμενη υπερδομή, την αντεστραμμένη πυραμίδα με τα υπέρ-: υπερκράτος, υπερδανεισμός, υπερκαταναλωτισμός, υπέρ“σκιώδης” οικονομία, υπερανάπτυξη των μη εμπορεύσιμων τομέων, υπερεμπορισμός, υπερπολιτική, υπερσυνδικαλισμός, υπέρ... Ένας εργαζόμενος που παράγει άμεσα ή έμμεσα κοινωνικό πλούτο στηρίζει 5,5 άλλους ανθρώπους. Η κατάσταση θα είναι βιώσιμη μόνο αν μεταβληθεί η αναλογία και αυξηθεί η παραγωγικότητά του, η προστιθέμενη αξία κι οι αποδοχές του. Είτε θα διευρύνουμε την παραγωγική εξαγωγική βάση της χώρας, θα δημιουργήσουμε εκατοντάδες χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και θα προσεγγίσουμε το μέσο όρο της Ευρωζώνης στην ανταγωνιστικότητα, είτε θα φτωχύνουμε ακόμα 20% εντός του ευρώ και 70% με τη δραχμή με ανυπολόγιστες συνέπειες για τη γεωπολιτική θέση της χώρας.
Συνεπώς η ανάκαμψη είναι το ζήτημα.
Όχι, δεν αρκεί ένα συν στο ρυθμό ανάπτυξης. Χρειάζεται μια ιστορικής κλίμακας αναδιάρθρωση του ελληνικού καπιταλισμού που θα μετατοπίσει μαζικά επαγγέλματα, μισθωτή εργασία, επιχειρηματικότητα και κεφάλαια προς τους παραγωγικούς, καινοτομικούς εξωστρεφείς τομείς της οικονομίας.
Συνεπώς, μπορεί να υπάρξει ένας “οδικός χάρτης” υπέρβασης του μνημονίου και εξόδου της χώρας από την κρίση;
Συνεπώς, μπορεί να υπάρξει ένας “οδικός χάρτης” υπέρβασης του μνημονίου και εξόδου της χώρας από την κρίση;
Ακριβώς. Μπορούμε να υπερβούμε τα υφεσιακά χαρακτηριστικά του και τις άδικες και ασύμμετρες πλευρές της εσωτερικής υποτίμησης η οποία εξάντλησε τις δυνατότητές της. Μπορούμε να τη συμπληρώσουμε με τη “δημοσιονομική υποτίμηση” δηλαδή με τη μείωση του μη μισθολογικού κόστους με ανάλογα ισοδύναμα και με μια εύλογη υποτίμηση του ευρώ. Το κλειδί πάντως είναι η παραγωγικότητα, συνεπώς οι επενδύσεις και το άνοιγμα των κλειστών αγορών προϊόντων και υπηρεσιών. Η υπέρβαση του Μνημονίου περνά μέσα από ένα Εθνικό Σχέδιο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Απασχόλησης και Κοινωνικής Συνοχής.
Υπάρχει ελπίδα να αλλάξει η ρότα στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στον άξονα Γαλλίας Γερμανίας; Τι θα πρέπει να προσδοκάμε σε μια τέτοια περίπτωση;
Η τριφασική κρίση - δημόσιου χρέους, τραπεζική, ανάπτυξης - που υποβόσκει στην Ευρωζώνη, παρά την αρχική ευφορία, θα πυροδοτήσει εξελίξεις. Μη φανταστείτε βέβαια ότι ο Ολάντ θα γίνει σταυροφόρος του Νότου εναντίον της Γερμανίας, αλλά είναι εφικτή μια μετατόπιση, ένα ρήγμα στον άξονα της Δεξιάς Μέρκελ - Σαρκοζί, ώστε να προχωρήσουμε σε ένα νέο ιστορικό συμβιβασμό Βορρά - Νότου που θα θεραπεύσει μερικές γενετικές ατέλειες της Ευρωζώνης. Το αναπτυξιακό ευρωομόλογο για ένα Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Ανάπτυξης και Συνοχής, οι γραμμές ρευστότητας της ΕΚΤ προς την πραγματική οικονομία, η αναδιάρθρωση και του “επίσημου” χρέους καθώς και μια εύλογη επιμήκυνση του χρόνου της δημοσιονομικής μας προσαρμογής είναι ρεαλιστικοί στόχοι.
Τελικά ποιο θα είναι το διακύβερυμα των εκλογών; Τα παλιά σύνορα (Αριστερά-Δεξιά, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ) ή μήπως το πιο σύγχρονο “μνημόνιο-αντιμνημόνιο”;
Τελικά ποιο θα είναι το διακύβερυμα των εκλογών; Τα παλιά σύνορα (Αριστερά-Δεξιά, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ) ή μήπως το πιο σύγχρονο “μνημόνιο-αντιμνημόνιο”;
Μετά το PSI έχουμε “κάψει τα πλοία της επιστροφής”, έχει διαμορφωθεί μια νέα πραγματικότητα και χρειάζεται φυγή προς τα μπρος. Το κύριο δίλημμα των εκλογών είναι: Προγραμματική Κυβέρνηση Ανασυγκρότησης και Απασχόλησης, ευρύτερης βάσης με κέντρο βάρους προς την κεντροαριστερή - αριστερή περιοχή του πολιτικού φάσματος ή κυβέρνηση κεντροδεξιάς - δεξιάς; Σε μεγαλύτερο βάθος το θεμελιώδες διακύβευμα είναι: διάσωση και ανασυγκρότηση της Ελλάδας μέσα στην Ευρώπη ή άτακτη χρεωκοπία και εγκατάλειψη του κοινού νομίσματος; Παλιά και νέα σύνορα με νέες νοηματοδοτήσεις. Η πολύχρωμη πολιτικά και πολύχρονη αντιμεταρρύθμιση και αμεριμνησία μας πέταξε εκτός αγορών και μας οδήγησε σε διεθνή δανειστή έκτακτης ανάγκης με αυστηρούς όρους. Βέβαια άμα αποκαεί το σπίτι όλοι φέρνουν νερό. Ο ασφαλέστερος δρόμος όμως για να υπερβούμε τις δεσμεύσεις του προγράμματος στήριξης είναι αυτός που περιγράψαμε και όχι οι καταστροφικές εξελίξεις που φαντασιώνεται δίχως να τις πιστεύει ο ακροδεξιός - υπερδεξιός - “αριστερός” αχταρμάς με τα ψευδεπίγραφα διλήμματα. Η ΝΔ θέλει αυτοδυναμία; Μπορεί; Και αν ναι, να την κάνει τί;
Ας θέλει. Ο Σαμαράς ξέχασε τη ρήση του Χαρίλαου “κατουράς στη θάλασσα, θα το βρεις στο αλάτι”. Η ΝΔ εμφανίζεται ευάλωτη, ανίκανη να ανασυνθέσει ένα αστικό ιστορικό μπλοκ για την ανασυγκρότηση της Ελλάδας.
Θεωρείς πιθανή μια μετεκλογική συνεργασία ΠΑΣΟΚ-ΝΔ; Τι προβλήματα θα λύσει μια “συγκυβέρνηση” και με ποιες προϋποθέσεις;
Τη “συγκυβέρνηση” ονειρεύονται όσοι έχουν πιάσει τις άκρες και το γλεντάνε με μια ανεύθυνη συμπεριφορά. Νομίζουν εκ του ασφαλούς. “Συγκυβέρνηση” κορυφής, ξεκρέμαστη στον αέρα πάνω από μια κοινωνική “μαύρη τρύπα” είναι η λιγότερο επιθυμητή λύση. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει βέβαια μια τρίτη λύση δηλαδή μια κυβέρνηση με ευρύτερη πολυκομματική και κοινωνική στήριξη, αλλά δεν βλέπω έναν Έλληνα Μόντι.
Πες μου ένα βασικό επιχείρημα, γιατί οι πολίτες να επιλέξουν να δώσουν την ψήφο τους στο σημερινό ΠΑΣΟΚ του Ευ. Βενιζέλου.
Το ΠΑΣΟΚ είναι σαν την Ευρώπη. Μέρος του προβλήματος, μέρος της λύσης. Ένα ανανεωμένο ΠΑΣΟΚ που υπερβαίνει θετικά τον εαυτό του και συμμετέχει στην συνιδρυτική πράξη μιας Νέας Κεντροαριστεράς - σοσιαλιστικής ευρωπαϊκής αριστεράς είναι καλύτερα τοποθετημένο για μια Κυβέρνηση παραγωγικής ανασυγκρότησης και για την επανατοποθέτηση του ελληνικού ζητήματος στις επικείμενες ανακατατάξεις στην Ευρώπη. Τα ιστορικά ρεύματα στην Ευρώπη δεν εξαερώνονται εν μέσω κρίσης, ανασχηματίζονται, αναγεννώνται. Ο κόσμος με την ψήφο του θα δώσει μια ευκαιρία στο ΠΑΣΟΚ να αναμετρηθεί με τον εαυτό του και ταυτόχρονα θα αξιολογήσει ιδέες, πρακτικές και πρόσωπα. Αν χρειαστεί ας ξηλώσει και μερικά γαλόνια.
Μήπως έφτασε η ώρα της Αριστεράς; Ο Αλ. Τσίπρας μάλιστα κάνει λόγο για πιθανή μετεκλογική “αριστερή πλειοψηφία” (ΣΥΡΙΖΑ-ΚΚΕ-ΔΗΜΑΡ), που θα αναγκάσει τις συνιστώσες της να αναλάβουν τις κυβερνητικές τους ευθύνες.
Πρόκειται δυστυχώς για μπανάλ αμοιβαίες προσποιήσεις. Η Νέα Κεντροαριστερά θα τους αποπαγιδεύσει με συγκεκριμένη πρόταση από τη βολική συνήθεια να μην αναλαμβάνουν ευθύνες και να υπεκφεύγουν με τη μεταφυσική μιας απροσδιόριστης “άλλης” πολιτικής, σε μια “άλλη” Ευρώπη, σ’ έναν “άλλο” κόσμο, με “άλλους” ανθρώπους. Αυτό είναι εύκολο παιχνίδι, αλλά πολιτική είναι η επιστήμη και η τέχνη των δυνητικών εναλλακτικών λύσεων στη συγκεκριμένη κατάσταση με συγκεκριμένους συσχετισμούς δύναμης. Είναι οι πιθανοί υπαρκτοί δρόμοι όχι ο μονόδρομος. Η εκτός ΚΚΕ αριστερά φαντάζεται το ευρώ, το ευρωομόλογο και το δανεισμό έκτακτης ανάγκης από τους εταίρους σαν δωρεάν γεύμα. Εξαπατούν τον εαυτό τους. Ψήφισαν την ΕΟΚ που σήμαινε σοβαρές δεσμεύσεις όπως η κατάργηση των δασμών. Ψήφισαν το ιδρυτικό σύμφωνο του ευρώ, το Μάαστριχτ, που σήμαινε εκχώρηση της νομισματικής πολιτικής, κατάργηση στον έλεγχο των κινήσεων κεφαλαίου, 3% έλλειμμα και 60% χρέος δηλαδή περιορισμούς πολλαπλάσιους από αυτούς των δανειακών συμβάσεων. Το ευρώ δεν είναι ένα ουδέτερο μέσο ανταλλαγής αλλά συμπύκνωση συσχετισμών δυστυχώς με έντονο άρωμα μάρκου από την ίδρυσή του. Κατά τα άλλα η κρίση είχε θεωρηθεί από αυτή την αριστερά “παραμύθι για δράκους”!
